Cazibe Merkezleri Programlarının Tersine Göç Mekanizması Üzerindeki Etkisi

İnsanlık tarihi ile özdeşleşmiş göç olgusu, toplumsal hayatımızın akışını etkileyerek ekonomik, siyasal ve kültürel dinamiklerimizde çeşitli sorunlar yaratırken, aynı zamanda yeni fırsatlarda yaratmaktadır. Kaotik ve çok bileşenli bir olgu olan göçün meydana geliş biçimleri ve etkilediği alanlar, toplumdan topluma farklılıklar göstermektedir. Eğitim, sağlık ve ulaşım gibi temel hizmetlere erişim olarak tanımladığımız fırsat eşitliği, ne yazık ki kentlerde oluşan yüksek nüfus yoğunluğu sonucunda kent yoksulları için ve göç veren mekânlar için fırsat eşitsizliğine dönüşmüş durumdadır. Türkiye‘de 1950‘lerden itibaren çekim merkezleri haline gelen kentlerin etkisinde kalan kitleler, kırdan kentlere doğru göç etme eğilimindeyken, 2000‘li yıllarla birlikte kentlere göçün hızı düşmüş hatta durma noktasına gelmiştir. Metropol kentlerde oluşan itici şartlar, kent mekânında yaşayan nüfus ile birlikte merkezi ve yerel yönetimlere çeşitli sorunlar oluştururken, kitleler de kentlerden kırsala dönüşün çarelerini aramaktadırlar. Bu kapsamda, merkezi yönetim tarafından kurgulanan Cazibe Merkezleri Programı ülke içindeki nüfusu daha dengeli dağıtmak, bölgesel kalkınmayı sağlamak, kademeli olarak göçü yönlendirmek için az gelişmiş ve göç veren yerleşim alanlarında, üretim, ihracat, istihdam, verimlilik ve teknoloji gibi bölgesel kapasiteyi geliştirmek amacıyla, 2018 yılından itibaren gündeme gelmiştir. Halen yürürlükte olan Cazibe Merkezleri Programının kırsalın çekici etkisini artırmamakta, mevcut bakış açısı ve sağladığı imkanlar ile Türkiye genelinde tersine göçe zemin hazırlamaktan yoksun olduğu düşüncesi ile çalışma probleminin kavramsal çerçevesi oluşturulmuştur. Çalışmada kentleşme, küreselleşme ve göç kavramları üzerinde literatür taraması yapılmış, göçten kaynaklı çeşitli sorunlar ile uğraşmak zorunda kalan, Türkiye‘nin 6. büyük kenti Gaziantep‘in hem iç göç hem de dış göç kaynaklı kentsel sorunları gözlem tekniğiyle irdelenmiştir. Ayrıca, 409 katılımcı ile anket ve Gaziantep‘te faaliyet gösteren 5 hemşehrilik dernek başkanı ile yapılan görüşmeler sonucunda, tersine göçün uygulanabilirliği ve kitleleri kırsala yönlendirmek için gerekli koşullar incelenmiştir. Çalışmanın sonuç bölümünde bulunan önerilerin hayata geçirilmesi durumunda Türkiye Göç‘e bağlı olarak yaşadığı birçok sorunu çözebilecektir. Çalışmada yapılan anket ve mülakat sonuçlarına göre, mevcut koşullarda tersine göç veya kentten kıra nüfus hareketliliğin pek mümkün olmadığı tespit edilmiş ancak, kırsalda oluşturulacak Güçlendirilmiş Cazibe Merkezleri Programları sayesinde sağlanan sosyokültürel ve sosyoekonomik gelişme, tarımda finansal kalkınma ve sürdürülebilir ekonomik gelir gibi etkenlerin Türkiye‘de tersine göç akımına neden olabileceği ön görülmektedir.