Gelişmekte Olan Ülkeler İçin İnsani Gelişme ile Ekonomik Büyüme İlişkisinin Analizi

Bu çalışma; ekonomik kalkınmışlığın önemli göstergelerinden biri olan insani kalkınmışlık ile ekonomik büyüme olgusu arasındaki ilişkiyi hem teorik hem de ampirik olarak analiz etmeyi amaçlayan bir çalışmadır. Bu bağlamda özellikle gelişmekte olan ülke gurubunda yer alan ve konuyla ilgili sağlıklı verilere ulaşılabilen 32 adet üst-orta gelir gurubunda yer alan ülkeler örneklem olarak seçilmiştir. Çalışmanın ele aldığı dönem ise 1990-2022 dönemi olarak belirlenmiştir. Çalışma kapsamında konuyla ilgili olarak bu çalışmada da kullanılan panel veri analiz yöntemini kullanan çalışmalara ilişkin bir literatür özeti sunulmuştur. Çalışmanın uygulama noktasında ise insani gelişmişlik ile ekonomik büyüme arasında kısa ve uzun dönem için istatistiki olarak anlamlı bir ilişki olup olmadığı analiz edilmeye çalışılmıştır. Veriler ise UNDP’den (Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı) temin edilmiştir. Çalışmanın analiz kısmında öncelikle her bir seri için tanımlayıcı istatistikler sunulmuştur. Sonrasında ise sırasıyla yatay kesit bağımlılığına ve eğim heterojenliğine bakılmıştır. Yatay kesit bağımlılığı tespit edildiği içinse 2. Nesil panel birim kök testlerinden CADF Testi kullanılarak serilerin durağan olup olmadığı araştırılmıştır. Analizin son aşamasında ise kısa dönemli ilişkinin varlığını tespit etmek için Dumitrescu ve Hurlin (2012) Granger Panel Nedensellik Testi sonuçlarına ve uzun dönemli ilişkinin varlığını test etmek içinde Westerlund (2007) Panel Eşbütünleşme Testi sonuçlarına bakılmıştır. Yapılan analizler sonucunda ise kısa dönemde iki seri arasında çift taraflı bir nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Yine uzun dönemde de iki seri arasında bir eşbütünleşme ilişkisinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.