Türkiye’de Çin algısı, 1923-1971

Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulduğu 1923 ile Türkiye’nin Çin Halk Cumhuriyeti’ni tanıdığı 1971 yılları arasında Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi’nde yer alan belgeler çerçevesinde, Türkiye resmi otoriteleri nezdindeki Çin algısını tartışmayı amaçlamaktadır. Bu dönem, söz konusu algının tarihsel birikimle nasıl biçimlendiği, Osmanlı döneminden devralınan bilgi ve siyaset birikiminin bu algıya nasıl yansıdığı ve özellikle iki ülkede gerçekleşen toplumsal, siyasal ve iktisadi dönüşümlerin bu algı bağlamında nasıl bir rol oynadığının incelenmesi için verimli bir dönemdir. Öncelikle Osmanlı’nın geç 19. yüzyıldaki Çin algısı değerlendirilecek ve bu dönemden Cumhuriyete intikal eden sürekliliklerin izi sürülecektir. Ardından Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulduğu 1949 yılına kadar olan dönemde, Türkiye ile Çin arasındaki diplomatik ilişkiler çerçevesinde iki ülkenin birbirini nasıl algıladığı ele alınacaktır. Bu dönemde Çin entelijansiyası için Kemalist modernleşmenin örnek teşkil eden niteliği bağlamında gelişen ilişkiler önem arz etmektedir. Son olarak ise Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşundan, Türkiye tarafından tanınmasına kadar geçen süreçte Türkiye resmi otoritelerinin Çin bölgesini ve bu bölgedeki hükümetleri nasıl gördüğüne bakılacaktır. Bu vesileyle, Türk devletinin Çin algısında süreklilik arz eden bazı nitelikler ile Çin Müslümanları, Doğu Türkistan ve Çin’in Rusya ile ilişkiler bakımından taşıdığı önem gibi konular olduğu; bununla birlikte Türkiye’nin ilgili dönemde bütünlüklü ve tek bir Çin politikasına sahip olmadığı bulguları ortaya konacaktır. Ayrıca, Türk dış politikasının, ilgili dönemde tek modeli ve kaynağı Avrupa olan belirli bir modernleşmeci bakış çerçevesinde işlemesi ve bu işleyişin Çin algısına yansımaları değerlendirilecektir.