Bir Müdahalenin Anlamı: Osmanlı Toplumsal Yapısı ve Geçiş Tartışmalarında Behice Boran Etkisi
Yükleniyor...
Tarih
2021
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Phoenix Yayınevi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/closedAccess
Özet
Ünlü İngiliz Marksist tarihçi E. P. Thompson sosyal bilimlerde ve tarihçilik disiplininde çığır açan makalelerinden birisi olan “Moral Economy (Ahlak Ekonomisi)”in hemen girişinde, İngiliz tarihçiliğiyle bir hesaplaşmaya girişmişti. Bu makalesinde Thompson (1993), İngiltere’de hâkim tarih yazıcılığının 18. yüzyıl ekmek ayaklanmalarını, insanların bu temel besin gıdasına yönelik ihtiyaçlarının güdülemesiyle, aniden ortaya çıkan, irrasyonel kolektif eylemler olduğuna yönelik anlatısını, kendisine has, uzun ve şiirsel bir anlatımla eleştiriyordu. Thompson’un temel iddiası İngiliz yoksul sınıflarının bir disiplin içerisinde ve açık hedeflerle düzenlediği bu eylemlerde gittikçe genişleyen bir kapitalist pazar ekonomisine karşı kendi tarih ve geleneklerine nakşedilmiş bir ahlak ekonomisini savunduğuydu. Bu çok ses getiren makaleyi uzun uzadıya tartışmanın yeri burası olmamakla birlikte, yazarın söz konusu çalışmayı yürütmesindeki temel kaygıyı anlamamız bizim için önemlidir: Thompson’un ister Marksist, ister liberal tarihçilerden gelsin, alt sınıfların kolektif eylemlerini salt ekonomik ihtiyaçların sonucu olarak gören ve bu eylemleri irrasyonel, anlık tepkilere indirgeyen yaklaşımlarla hesaplaşması “bilimsel” çalışmalarını da besleyen siyasal hedeflerinin ürünüydü. Bir başka ifadeyle, İkinci Dünya Savaşı sonrası İngiliz siyasi yaşamında Thompson’un sadece “Ahlak Ekonomisi” değil bütün tarih çalışmaları, İngiliz işçi sınıfının kapitalizmle uyuşmayan kolektif kültürel hafızasını ve geleneklerini ayakta tutma çabasından besleniyordu. Bu meşhur İngiliz tarihçi için bilimsel uğraşlarının temelinde bir başka ünlü çalışması olan İngiliz İşçi Sınıfı’nın Oluşumu’nun hemen önsözünde belirttiği üzere, alt sınıfın bireylerini gelecek kuşaklarından lütfundan kurtarma, tarihin öznesi olan bu bireylerin, tarihteki yerlerini, ideallerini ve mücadelelerini kendilerine geri verme çabası yatıyordu (1966: 12-13). Dolayısıyla, Thompson eserlerinde İngiliz tarihinin önemli bir kesitini aydınlatmakla ya da sosyal bilimlere yeni bakış açıları kazandırmakla kalmıyor, aynı zamanda İngiliz siyasi, kültürel ve toplumsal hayatına partizanca politik müdahalelerde de bulunuyordu.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Türk Siyasal Hayatı
Kaynak
Kerim ya da Zalim: Osmanlı Devlet ve Toplum Yapısı Tartışmaları
