Okura Biçilen Roller: Edebî Metnin Anlamının Teşekkülünde Okurun Rolü

Okur merkezli kuramların ortaya çıkışına kadar edebî metin, genellikle yazarının niyeti ekseninde yorumlanmaktaydı. Okura düşen görev de metni sadece bu niyet doğrultusunda okumaktı. Eleştirmenler, zamanla, edebî metnin anlamlandırılması sürecinde âdeta yok sayılan okurun rolünü sorgulamaya başladılar. Okurun edebî metinle ilişkisine odaklanan çeşitli teorilerin ortaya çıkışıyla okura metni üretme rolü biçildi. Bununla birlikte, bu rolün, metni susturmak pahasına sınırsız bir yorumlama şekline dönüşme riski de bulunmaktaydı. Atiye Gülfer Gündoğdu, Yazının Önünde: Edebî Metnin Anlamının Teşekkülünde Okurun Rolü adlı çalışmasında, tam da bu meseleleri, yani okur ile edebî metin arasındaki karmaşık ve çetrefilli ilişkiyi tartışıyor. Hece Yayınları tarafından basılmış ve inceleme-araştırma dalında “2021 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü”ne layık görülmüş olan çalışmada, sözlü kültürden basılı kültüre değişim ve dönüşüm gösteren edebî metin ile okur ilişkisine yer veriliyor. Doktora tezine dayanan kitabında Gündoğdu, başlangıçtan bugüne kadarki sürece açıklık getirmesi ve okur merkezli kuramların savundukları düşünceleri değerlendirmesiyle araştırmacılara yol gösteriyor.