Tarihi Kentlerin Morfolojisi Üzerine Bir Değerlendirme: Amasya Örneği

Kentsel morfoloji analizleri bir kentin tarihi, kent planı, coğrafi ve jeolojik yapısı ve benzer diğer alanlarının yerleşim formu ve gelişimi üzerindeki etkilerini ele almakta ve kentleri canlı bir organizma olarak incelemektedir. Kentsel morfoloji çalışmaları bir kentin evrimini incelerken sokaklarını, binalarını, yapılarını, tarih içinde yaşadığı değişimleri ele almaktadır. Kent farklı kimlikleri ve farklı dönemleri içinde barındırırken, alınan politik kararlar bazen kentin kaderini önemli ölçüde belirlemekte ve değiştirmektedir. Buna bağlı olarak, kentin gelişim süreci de değişmektedir. Bu çalışmada, birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, tarihin kritik dönemlerinde önemli konuma sahip, lineer yapıda küçük bir Anadolu kenti olan ve tarih boyunca birçok değişime uğrayan Amasya kentinin morfolojisi ve buna bağlı olarak, kentin gelişim süreci belgesel tarama yöntemi ile incelenmiştir. Alınan politik bir kararla, Amasya kentinin Lâdik, Mecitözü, Vezirköprü, Havza, Osmancık, Erbaa ve Zile, ilçeleri komşu kentlere bağlanırken; Amasya’nın bazı kültürel miras ve mimari eserleri kentten ayrılmış ve yaşanan bu tarihi kayıpların kentin morfolojisini olumsuz yönde etkilediği tespit edilmiştir. Sonuç olarak, kentsel morfoloji analizleri ile kentin form ve yapısının incelenmesinin yanı sıra kentin tarihini iyi okumak o kentin geleceğini kurgulamak açısından oldukça önemlidir. Kentin tarihi dokusundaki yapısal değişikliklerin kent formunu hangi ölçüde etkilediğini belirlemek yapılacak olan planlarının analiz ve sentez aşamasında önemli bir konu olarak düşünülmektedir.