Boşnak Kimliğinin İnşa ve Muhafazasında Bosna Hersek İslam Birliği’nin ve Reis’ül Ulemâ Mustafa Cerić’in Rolü: Bir Kurum ve Aktör İncelemesi

Boşnaklar farklı tarihsel dönemlerde, çoğu başkaları tarafından belirlenen ve durmadan değişen farklı adlar ve kimliklerle anıldılar. Osmanlı sonrası gayrimüslim bir yönetimin ve Hıristiyan komşularının milliyetçi ve ulus devletçi projelerinin asimile edici karakterinden kaçınmak için grup kimliklerinin temel belirleyicisi olan dinlerinin merkezde olduğu bir ulus kimlik inşa etmeye yöneldiler. Kimliğin adı ve bileşenleri konusundaki tartışmaların eşlik ettiği uzun mücadeleler sonunda Avusturya-Macaristan yönetiminde kendi özerk dini yapılarını oluşturmayı ve onları yok sayan baskıcı Yugoslavya dönemlerinde kimliklerini korumayı başardılar. Etnik temizliklere ve soykırımlara maruz kaldıkları Bosna Savaşı sırasında ise kimliklerinin nihai adını ve formunu oluşturarak resmi bir nitelik kazandırdılar. Ulusal bir kimlik inşa etmenin neredeyse tüm süreçlerinde belirleyici rolü 1889-1909 yılları arasında oluşturdukları özerk dini yapıları olan (1990 sonrasındaki adıyla) Bosna Hersek İslam Birliği ve dini elitleri oynadı. 1993-2012 yılları arasında görev yapan Reisü’l-Ulemâ Mustafa Cerić’in Boşnak ulus kimliğinin tanımlanması, geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasındaki rolü benzersizdi. Bu çalışma, Boşnakların tarihi süreçte almış oldukları adları, yüklendikleri kimlikleri, ad ve kimlik etrafında yürüttükleri mücadeleleri, kimliklerini devam ettirebilmek için kurdukları dini yapıyı ve bu yapının en önemli aktörlerinden biri olan Mustafa Cerić’in hala devam eden kimlik inşa ve muhafaza süreçlerindeki katkılarını günümüze kadar inceleyip takip etmiştir.