Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Demokratik Açıdan İrdelenmesi

Egemenliğin kullanım aracı olan demokrasi olgusu bir yönetim modeli ve aynı zamanda siyasi bir rejimdir. Gelişmiş tüm siyasi sistemler için demokratik bir rejim kurmak zorunlu bir idealdir. Bu idealin hayata geçirilmesinde hükümet sistemlerinin rolü kritik önemdedir. Demokrasi ile hükümet sistemleri arasındaki ilişkiye bakıldığında bir ülkede uygulanmakta olan hükümet sisteminin hangisi olduğu kadar devletin demokratik ilkelerle hangi boyutta/çerçevede uyumlu olduğunun da önem taşıdığı görülmektedir. Bununla birlikte hükümet sistemlerinin kurumsal yapısı, teorik, pratik uygulamaları, demokrasinin oluşumu ve demokratikleşmenin sürdürülebilirliği açısından hayati bir rolü olduğu da bilinen bir gerçektir.

Bu çalışmada, Türkiye’de 2018 yılından beri uygulanmakta olan Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin teorik çerçevesinin ve pratik uygulamalarının demokratik açıdan irdelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada demokratik hukuk devleti olma uğraşı içerisindeki Türkiye’nin, Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi ile birlikte bu amaca ne denli ulaştığı; liberal demokrasi ilkelerini ne düzeyde benimsediği ve hayata geçirdiği değişiklikler bağlamında tespit edilmeye çalışılmıştır. Nitel araştırma yaklaşımından durum çalışması modelinin kullanıldığı bu araştırmada cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi literatür/yazın taraması ile derinlemesine, bütüncül bir yaklaşımla araştırılmış, elde edilen veriler liberal demokrasi teorisi bağlamında analiz edilmiştir.

Yapılan analiz sonucunda, henüz olgunlaşma aşamasında olan Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin liberal demokrasi ilkeleri ile uyumlu olmadığı bulgularına ulaşılmıştır. Elde edilen bulgularda mevcut sistemin demokratik ilkelerin işlemesini engelleyici teorik ve pratik bazı düzenlemeleri içerdiği saptanmıştır. Bununla birlikte, mevcut hükümet sisteminin, hukuk devleti; kuvvetler ayrılığı, yasalara uyma zorunluluğu, hak ve özgürlüklerin garanti altına alınması ve yargısal denetime tabi olma ilkeleri açısından liberal demokrasi anlayışı ile örtüşmediği sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen bulgular Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin daha demokratik ve katılımcılığı esas alan bir yönetim hedefini gerçekleştirme yolunda teorik, yapısal ve kurumsal açıdan revize edilmesinin önemini ortaya koymuştur.